AZ opende het Europese seizoen voor Nederland. Na winst op FK Tuzla City en Dundee United staan ze in de laatste voorronde voor plaatsing in de Conference League. Het wordt een cruciaal jaar waarin de Alkmaarders samen met Ajax, PSV, Feyenoord en FC Twente het tweede directe Champions League-ticket voor het seizoen 2024/25 kunnen gaan veiligstellen. Tevens zal het opnieuw een seizoen worden waarin de UEFA een behoorlijke invloed uitoefent op de financiële krachtsverhoudingen binnen de Eredivisie. Dat kan worden opgemaakt uit een brief over de geldverdeling die de Europese bond naar Zeist stuurde.
Uiteindelijk blijft er voor de clubs komend jaar 2,73 miljard over om te verdelen. Ondanks het succes van de Conference League in het openingsjaar, gaat slechts negen procent van deze pot naar dat toernooi. In totaal mogen de 32 deelnemers 235 miljoen verdelen. Een voordeel ten opzichte van de Champions League en Europa League is dat ze met goede prestaties het financiële eindresultaat flink kunnen beïnvloeden. Dit komt doordat de uitkeringen op basis van tv-markten (ook wel bekend als de market pool-gelden) en historische prestaties (de zogenoemde coëfficiëntenuitkering) slechts een kleine rol spelen in de Conference League. Deze twee parameters, die nogal bepalend zijn in de Champions League en Europa League, zijn in het voordeel van de gevestigde orde uit de topcompetities. De coëfficiëntenpremie wordt berekend aan de hand van de internationale prestaties in de laatste tien jaar en alle Europese prijzen uit het verleden.
Op basis hiervan stelt de UEFA een ranglijst samen van de 32 deelnemers. Het maximale te innen bedrag voor de hoogst genoteerde Conference League-club is 1,4 miljoen euro. Voor de market pool-uitkering reserveert de UEFA een bedrag per land aan de hand van de tv-contracten die er zijn gesloten. De tv-uitkeringen in het afgelopen seizoen en de voorspellingen voor komend seizoen zijn (nog) niet gepubliceerd door de UEFA. Bij het berekenen van deze market pool-gelden speelt ook mee hoeveel clubs uit hetzelfde land meedoen. De UEFA zet op basis van de contracten met RTL (Champions League) en Talpa (Europa League en Conference League) een totaalbedrag voor Nederland opzij. Als meer clubs uit de Eredivisie zich plaatsen, is dat voor de individuele market pool-uitkering ongunstig. Het bedrag moet dan immers worden gedeeld. Op dit moment is nog niet exact te zeggen hoeveel Nederlandse clubs in de Conference League precies kunnen verdienen aan de coëfficiënten en de market pool, maar duidelijk is wel dat dit zal gaan om tonnen en niet om miljoenen.
VERDELING CONFERENCE LEAGUE
* Bij uitschakeling in de voorrondes liggen er troostprijzen klaar van €350.000 (tweede voorronde), €550.000 (derde voorronde) en €750.000 (play-offs)
Bovenstaand schema is niet alleen relevant voor AZ. Ook FC Twente verschijnt in de Conference League. De surprise van het afgelopen Eredivisie-seizoen maakt na acht jaar zijn rentree in Europa. FC Twente startte in de derde voorronde, won daar van de Serviëse tegenstander en speelt nu in de play off tegen het sterke Fiorentina.
Wat is er dan maximaal te verdienen? Stel dat een club succes na succes boekt, al zijn groepswedstrijden wint en daarna doordendert naar de eindzege. Dan komt er 15,5 miljoen aan prestatiebonussen en startgeld binnen. Samen met de coëfficiëntenpremie en market pool zou de maximale score neerkomen op zeventien tot achttien miljoen. Maar waarschijnlijk is dit lager. Aangezien de kans niet heel groot is dat de winnaar op alle parameters maximaal scoort, lijkt het aannemelijk dat de nieuwe kampioen van de Conference League er een miljoen of vijftien aan overhoudt.
Feyenoord is als verliezend Conference League-finalist komend seizoen zeker van een plaats in de groepsfase van de Europa League. Het tweede niveau wordt door de UEFA dubbel zo goed gewaardeerd als het derde niveau. Er ligt voor de Europa League 465 miljoen euro klaar. De verdeling is echter wel totaal anders. De startgelden en winstpremies zijn niet eens zo gek veel hoger dan in de Conference League. Het verschil wordt vooral gemaakt met veel hogere coëfficiënten- en market pool-uitkeringen. Zo kan een club maximaal 4,2 miljoen verdienen op basis van zijn positie op de tienjarige coëfficiëntenranglijst, tegenover 1,4 miljoen euro in de Conference League. Van de twaalf deelnemers die tot nu toe bekend zijn, staan er zes hoger en vijf lager dan Feyenoord genoteerd. Waarschijnlijk zal Feyenoord dus ergens in de middenmoot uitkomen en rond de twee miljoen euro aan coëfficiëntengeld opstrijken. Verder valt op dat de market pool een even grote rol speelt als de sportieve prestaties.
VERDELING EUROPA LEAGUE
De Europa League-winnaar van 2023 kan in het gunstigste geval 19,8 miljoen aan start- en prestatiegelden bij elkaar voetballen (als ook in de groep alle wedstrijden worden gewonnen). Daar komen de coëfficiënten- en market pool-uitkeringen dan nog bij. Wint een club uit een kleiner land, dan zal het eindbedrag tussen 20 en 25 miljoen liggen. Staat Manchester United volgend jaar met de beker in Boedapest, dan gaat het om een miljoen of 35.
Ook PSV kan terecht komen in de Eerste Divisie van Europa. Wanneer de vicekampioen in de play off van de Champions League uitgeschakeld zou worden door Rangers FC, rest de groepsfase in de Europa League. Mocht PSV uitgeschakeld worden in de play-offs, dan is het sportieve resultaat hetzelfde (groepsfase Europa League), maar ontvangt PSV tevens vijf miljoen smartengeld.
Dan het kroonjuweel van de UEFA: de Champions League. 73 procent van de Europese premiepot is gereserveerd voor de hoofdschotel. Net als in de Europa League ligt de verdeling grotendeels al vast voordat de eerste bal rolt. Wel liggen de accenten anders. De coëfficiëntenpremie bepaalt voor dertig procent de uitkering in de Champions League, terwijl vijftien procent is gebaseerd op de market pool. In de Europa League is dat juist andersom. Dit houdt dus ook in dat de UEFA voor elke competitie een andere verdeelsleutel hanteert.
VERDELING CHAMPIONS LEAGUE
* In het slechtste geval belandt PSV in de Conference League
Voor Ajax is de coëfficiëntenpremie al zo goed als duidelijk. Dit komt omdat 26 van de 32 deelnemers vaststaan. Van deze 26 deelnemers neemt Ajax op de tienjarige coëfficiëntenranglijst de dertiende positie in. Van alle andere ploegen die zich nog kunnen kwalificeren, staat alleen Benfica hoger genoteerd dan Ajax. Als Benfica doorstoot tot het hoofdtoernooi zakt Ajax dus naar de veertiende plaats. In geld komt dit neer op 22,7 miljoen euro (dertiende) of 21,6 miljoen euro (veertiende). Dit betekent dus dat Ajax met startgeld en coëfficiëntenpremie al is verzekerd van 37 of 38 miljoen. Daar komt nog minimaal een paar miljoen uit de market pool bij. Doordat de UEFA geen market pool-gelden per land bekend heeft gemaakt en ook doordat nog niet duidelijk is of er gedeeld moet worden met PSV, is niet goed in te schatten om welk bedrag het gaat. Maar dat Ajax alvast ruimschoots veertig miljoen kan intekenen is wel duidelijk. Zelfs als Ajax zes keer op rij zou verliezen in de groep, pakt Ajax twee tot drie keer zoveel als hetgeen AZ zou toucheren wanneer de Alkmaarders alle Europese wedstrijden zouden winnen. Ook staat vast dat Ajax bij dramatische resultaten toch nog beduidend meer zal ontvangen dan de winnaar van de Europa League.
Enerzijds is het verschil in uitkeringen best logisch. De superclubs in de Champions League creëren immers de meeste waarde. De sponsors en tv-stations betalen er veruit het meeste voor, dus is het ook niet gek om de deelnemers navenant te belonen. Anderzijds is het ook altijd zaak om enig evenwicht te bewaren, om zo voor interessante en spannende sport te zorgen. Dit is ook de reden waarom de Premier League-clubs het tv-geld evenwichtig verdelen. Manchester City en Liverpool creëren uiteraard veel meer waarde dan Brentford en Brighton, maar toch liggen de tv-uitkeringen behoorlijk dicht bij elkaar.
De UEFA pakt het anders aan en de kritiek is dat dit vooral gebeurt om de superclubs tevreden te houden. In de loop der jaren is de Zwitserse competitie-organisator steeds verder opgeschoven richting de elite. Uit bovenstaand overzicht blijkt dat de verschillen tussen de toernooien in één seizoen best groot zijn. Aangezien dit proces al enige tijd aan de gang is, ontstaan in de loop der jaren op nationaal niveau enorme financiële afstanden — zeker in middelgrote competities zoals de Eredivisie die maar één of twee (vaak dezelfde) deelnemers afvaardigen naar de Champions League.
PREMIEVERDELING LAATSTE VIJF JAAR
Bovenstaande beloningen zijn gebaseerd op de seizoenen 2016/17 tot en met 2020/21 (Het meest recente seizoen kunnen we niet meenemen in de berekening, omdat de exacte betaling per club nog niet is gepubliceerd.) In de betreffende seizoenen speelde Ajax drie keer in de Champions League, PSV twee keer en Feyenoord één keer. Dit heeft ertoe geleid dat Ajax 121 miljoen meer heeft verdiend in Europa dan de grootste nationale concurrent. Het verschil met Feyenoord was in die periode 149 miljoen en ten opzichte van AZ verdiende Ajax 169 miljoen meer. Inmiddels heeft zowel de Champions League-deelname van Ajax als de afwezigheid van PSV en Feyenoord een structureler karakter gekregen. Komend seizoen doet Ajax voor de vijfde keer op rij mee. PSV was er voor het laatst in het seizoen 2018/19 bij. De UEFA heeft het bovendien zo geregeld dat de underdog per definitie op afstand wordt gehouden. Stel dat PSV zich kwalificeert voor de groepsfase van de Champions League, dan ligt de uitkering op basis van de coëfficiëntenscore een miljoen of tien lager dan bij Ajax. Dit heeft uiteraard consequenties voor de krachtsverhoudingen in de Eredivisie.
Om deze reden oefenen de nationale competities (verenigd in de organisatie European Leagues) de laatste tijd veel druk uit op de UEFA om voor een meer evenwichtige verdeling te zorgen. Zij zouden liever een verdeelsleutel zien zoals in de Conference League, waarbij vooral de actuele prestaties het financiële succes bepalen. Ook binnen de internationale organisatie van clubs — de ECA — roeren steeds meer subtoppers zich, omdat zij zich niet meer goed vertegenwoordigd voelen. De ECA bepaalt samen met de UEFA de geldverdeling, maar binnen de ECA is de zeggenschap zo geregeld dat het selecte groepje superclubs alles bepaalt. Onder anderen de baas van Eintracht Frankfurt liet zich recent kritisch uit.
NETTO UEFA-GELDEN PER CLUB
Tot slot nog een opmerking voor supporters die komend seizoen de verdiensten van hun club willen bijhouden: de UEFA-gelden die de clubs netto overhouden zullen uiteindelijk circa acht procent lager liggen dan in dit stuk staan vermeld. Dit heeft twee oorzaken. Ten eerste houdt de UEFA zelf drie procent in. Dit is afgesproken in het seizoen 2019/20. Destijds werden door de uitbraak van corona de Champions League en Europa League stilgelegd. Er kwam uiteindelijk nog wel een finaletoernooi, maar vele topwedstrijden verdwenen uit het schema. Hierdoor kwam er minder geld dan verwacht binnen van zendgemachtigden en sponsors. Om de clubs niet meteen in de problemen te brengen besloot de UEFA de afgesproken uitkeringen uit te betalen, met de afspraak dat de deelnemers het teveel ontvangen geld verspreid over vijf seizoenen terugstorten in de UEFA-kas. Het duurt nog tot 2024/25 voordat deze terugbetaling is voltooid.
Ten tweede is in Nederland afgesproken dat de Europese deelnemers een percentage afdragen aan de rest van de Eredivisie. Dit is een bijdrage om kunstgras te ontmoedigen (grasclubs profiteren het meest van deze toelage) en tevens is het een compensatie voor het omgooien van de speelschema’s rond Europese wedstrijden. Ook mogen de Europese deelnemers in ruil de eerste ronde van de KNVB Beker overslaan. Van de premie die wordt verdiend in de groepsfase gaat vijf procent naar de Eredivisie. Mochten clubs doorstoten naar de knock-outs, dan dragen ze 3,75 procent af.
